انتشار این کتاب موجب خشم فتحعلیشاه شد. نویسنده در مقدمه قسمت دوم کتاب به این موضوع اشاره کردهاست.برخی وقایع کتاب ریشه در خاطرات نویسنده دارد مثلاً به موضوع معرفی سیبزمینی به دربار ایران پرداخته است. با این حال اکثر وقایعی که در این کتاب نقل شده داستانپردازی است اما برخی مطبوعات بعضی از آنها را با واقعیت اشتباه گرفتهاند. مثلاً نامه منتسب به فتحعلی شاه که این گونه شروع میشود، بخشی از رمان است: «از جمله اولاً بر ذمت همت تو لازم است که بهدرستی تحقیق کنی که وسعت ملک فرنگستان چقدر است؟ کسی بنام پادشاه فرنگ هست یا نه؟ و در صورت بودن، پایتختش کجاست؟…..»
در بخشی از داستان به اسیر کردن زنان گرجی در جریان جنگ با روسیه و فرستادن آنها به حرمسرای صاحبمنصبان ایران اشاره کردهاست. این وقایع چند سال بعد موجب به غائله قتل الکساندر گریبایدوف شد.
در مقدمه کتاب دوم یک نامه و پاسخ آن درج شده. نویسنده نامه کسی است که به تازگی به مقام صدراعظمی رسیده (الهیار آصفالدوله) است. او میگوید که میداند شخصیت «میرزا فیروز» در واقع خود آصفالدوله بودهاست.
سینما
در سال ۱۹۵۴ فیلمی به همین عنوان ساخته شد. به جز عنوان، بخشی از این فیلمنامه نیز از داستان حاجی بابا اقتباس شدهاست اما در فیلم به ماجرای زندگی پرنسس فوزیه، پرنس نصرالدین و خلیفه میپردازد بهطور کلی خارج از داستان کتاب است. در این فیلم جان درک در نقش حاجیبابا، الین استوارت در نقش پرنسس فوزیه، آماندا بلیک در نقش سرکرده ترکمنها و توماس گومز در نقش عثمانآقا به ایفای نقش پرداختهاند.
ترجمه به فارسی
میرزا حبیب اصفهانی این اثر را به روش آزاد یا اقتباس به فارسی ترجمه کردهاست. این ترجمه به دلیل نثر روان و یکدست یکی از نخستین شاهکارهای ترجمه در زبان فارسی است. این اثر ابتدا در هندوستان به نام شیخ احمد روحی به عنوان مترجم چاپ شد و تا مدتها تصور میشد او این اثر را از فرانسه به فارسی برگرداندهاست اما بعداً به همت حسن کامشاد اثبات شد که ترجمه این کتاب به فارسی کار میرزا حبیب اصفهانی است. کریم امامی، مترجم و منتقد ترجمه، در مقالهای که اولین بار در زمستان ۱۳۵۳ در دفتر هشتم کتاب امروز به چاپ رسیدهاست به بررسی دقیق این ترجمه (و مقایسه آن با نسخههای انگلیسی و فرانسوی) پرداخته و نتیجه او این است که این ترجمه هرچقدر خوب باشد ترجمه دقیقی نیست و اضافات و کمیهایی دارد.
نقد و بررسیها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.